SERTİFİKA MÜRACAATI EĞİTİM AKADEMİSİ MERAK ETTİKLERİNİZ
KURUMSAL

BELGELENDİRME
 
KURULLARIMIZ
 
İSTATİSTİKLER
Aktif Ziyaretçi 1 Kişi

Bugün 251 Kişi

Toplam Ziyaret 1.210.440  Kişi
 

"Okuyup Öğrenmek , Cehalet akıntısına karşı kürek çekmektir." S.ALIÇ

  KÜLTÜR KÖŞESİ MAKALELERİ 
   
Yazar Ünvanı Araştırmacı-Yazar
Yazar Ömer YILDIZ
 
 
 
Makale Tarihi :  1.05.2021
Kur’an Ayı Ramazan
Bilindiği gibi İslam kültür ve geleneğinde kutsanmış Kandil günlerini, Kadir gecesi ve bazı ayları yoğunlaştırılmış ve hızlandırılmış ibadet ile ihya etme âdeti vardır. Hemen ifade edelim ki bu söz konusu günlerden Kadir gecesi hariç diğerlerinin Kur’anî bir referansı yoktur. Bu günlere ilişkin referanslar hadislere dayanır veya dayandırılır. Sahih kabul edilen pek çok rivayette Hz. Peygamber’in Kadir gecesinin faziletinden bahsettiği görülse de bu hadisler inadına yanlış anlaşılmış veya yanlış yorumlanmıştır.  Bu gün ve geceler fırsatı ganimete çevirme anlayışının getirdiği “bedavacılık” algısı devreye sokularak, kısa zamanda yıl boyu pervasızca işlenen günahlardan arınma vesilesi yapılmıştır.
 
Kur’an’da müminlerden söz edilirken; “Aklıselim sahipleri ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken Allah’ı anarlar, göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler” denilir (3/Al-i İmran: 191). Kur’an’ın bu ifadesinden hareketle, ayetten mü’minlerin Allah’ı sadece bu üç durumda değil, hayatlarının her safhasında zikrettikleri veya zikretmeleri anlamını çıkartmak mümkündür. Şu halde Allah’a ibadeti ve pişmanlığın emaresi olan tövbe etmeyi belli gün ve gecelere tahsis etmek doğru bir yaklaşım değildir. Müslümanlar Ramazan ayında, Kadir gecesinde ve Cuma gününde de “mü’min” olmanın gerektirdiği ahlakî duyarlığı hayatın her alanına ve her gününe taşımakla sorumludurlar.
 
Ramazan ayı ve Kadir gecesine özel/mahsus bir ihya şekli bulunduğu anlayışını kabul edecek olursak, bunun pratik sonuçlarının ister istemez, Prof. Dr. Mustafa Öztürk’ün deyimi ile  “mevsimlik müslümanlık” diyebileceğimiz dinî yaşantılarla, hatta Hıristiyanlıktaki “günah çıkarma” geleneğini çağrıştıran anlayış ve uygulamalarla kesişmesi kaçınılmaz olabilir.
 
Ramazan orucu, bir ay boyunca sabahtan akşama kadar süren uzun bir oruçtur. Cahiliye Döneminde Araplar Ramazan ayı boyunca oruç tutmadıkları gibi Medine’de yaşayan Yahudiler de böyle bir oruç tutmuyorlardı. Bir insanın Allah’ın rızasını gözeterek bir ay boyunca imsakten güneşin batışına kadar disiplinli bir şekilde çeşitli nefsanî arzulardan, yemeden ve içmeden uzak durması, önemli bir nefis terbiyesi yöntemidir. Orucun bireysel ve sosyal hayatta birçok faydası vardır.
 
Ramazan ayının oruç ayı olarak seçilmesi, ilahî iradenin emirleri doğrultusunda gerçekleşmiştir. Ramazan orucu, kameri takvime göre tutulduğu için, bir insan hayatında iki ya da üç kez güneş yılının bütün günlerine denk gelecek şekilde oruç tutmuş olmaktadır. Öte yandan güneş yılına göre tutulmadığı ve zamanı değiştiği için yazdan kışa her koşulda yerine getirilen bir ibadettir. Kur’ân-ı Kerîm, bu ay içinde bulunan, Kur’ân’ın bin aydan hayırlı olarak nitelendirdiği Kadir Gecesi’nde inmeye başlamıştır (97/Kadr: 1). Bu bakımdan Ramazan ayına Kur’an ayı dense yeridir. “Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır” (97/Kadr: 3).  Kur’an’da açıkça ifade edilen bu hususlar elbette doğrudur. Fakat Kadir gecesi bizatihi mi bin aydan daha hayırlıdır/değerlidir; yoksa Kur’an’ın o gece indirilmeye başlamasından dolayı mı değerlidir? Doğru ifade ile şerefli ve değerli olan Kur’an Kadir gecesinde indiği için, gece şereflidir/mübarektir. Bin aydan hayırlı olması Kur’an’ı bize taşıyan gece olmasından dolayıdır.
 
Ramazan ayına ve Kadir gecesine değer katan ve bu zaman dilimlerini diğer ay ve gecelerden anlamlı kılan şey, Kur’an’ın indirilmeye bu ayda ve bu gecede başlamış olmasıdır. Burada vurgu Kur’an’a yapılmalıdır. Aksi takdirde Kadir gecesi de gecelerden bir gecedir. Hz. Aişe Annemiz Peygamberimize sorar: Ya Rasulallah bir gecenin kadir gecesi olduğunu bilsem ne yapmam gerekir?  Peygamberimiz (as) cevap verir: “Ya Rabbi sen affedicisin affetmeyi seversin beni de affet diye dua et” buyurur. Görüleceği gibi peygamberimizin bu cevabı her zaman ve her gece yapılabilecek bir duadır. Şu halde Kadir Gecesine özel bir durum yoktur.
 
Ramazan ayı içerisindeki Kadir Gecesine, Kader Gecesi de diyebiliriz. Zira “kadr” veya “kader” kelimeleri, “ölçü koyma” ve “ölçü” anlamlarına gelir. “Biz, her şeyi bir kadere/ölçüye göre yaratmışızdır” ayeti bu anlamı destekler (54/Kamer:  49).  Kadir gecesi, bir yıllık ölçülerin belirlendiği ve görevli meleklere emir halinde verildiği bir gecedir. Yaratılacak her şeyin ölçüsü bu gecede kararlaştırılır (44/Duhân: 4-6). Yani Kadir gecesi melekler yeryüzüne iner ve önümüzdeki bir yıllık işlerin planlamasını yapıp onu bir kanuna bağlar.
 
Hayatımızın her alanında/safhasında kendimize rehber edinmemiz gereken Kur’an’ın Ramazanda indirilmeye başlamasından ve bu ayda oruç tutulmasından dolayı Ramazan ayı önemlidir. Nitekim Kur’an bize bunu şöyle anlatmaktadır: “Kur’ân, insanlara bir rehber, bu rehberliğin apaçık delili ve doğruyu yanlıştan ayırt edici bir ölçü olarak Ramazan ayında indirilmiştir. Bundan dolayı, sizden kim bu aya ulaşırsa, bu ayda oruç tutsun. Ancak hasta veya seyahatte olan, başka günlerde aynı günler miktarınca oruç tutsun. Allah sizin için kolaylık diler, zorluk istemez. Bütün bunlar, sayıyı tamamlamanız ve size doğru yolu göstermesine karşılık, Allah’ı tazim etmeniz ve O’na şükretmeniz içindir” (2/Bakara: 185).
 
Kur’an okumanın önemine dair bir noktanın altını daha çizdikten sonra oruç meselesine geçebiliriz. Ülkemizde Ramazanda çok yaygın bir “hatim indirme” âdeti vardır. Anlamadan okumanın hiçbir fayda sağlamayacağını ve bu uygulamanın da hem Peygamberimiz hem de arkadaşlarının Kur’an anlayışından/algısından çok farklı olduğunu belirtmemiz gerekir.
 
İlhami Güler Hocanın ifadesiyle Ramazan’da Kur’an okunuyor, hatimler indiriliyor. Bu “hatim” olayı da bana öyle geliyor ki, “iftar motivasyonu”nun ölülere uzanan halidir. Yoksa “Kur’an bu ayda inmiş madem; biraz fazla Kur’an okuyalım da, bu kitabı daha bir iyi anlamaya çalışalım” diyenlerin sayısı hayli azdır.
 
Kur’an okumada gayemiz; anlamak ve anladığımız kadarını yaşamak olmalıdır. Bu nedenle anlamadan sırf ramazanla güne gün bitirmek için okunan hatimler hazmedilmemiş hoş bir yemeğe benzeyeceğinden tadı damağımızda kalacaktır. Sesi güzel bir hafızın teganni ile okuduğu Kur’an’ı dinlemek; muhteşem bir tabiat manzarası karşısında duyulan hazza benzer. O manzara karşısında mest olur ve çok da mutlu oluruz o kadar. Bize bundan başka bir getirisi olmaz. Hâlbuki Kur’an’ın kendisi bize, onu ağır ağır/dura düşüne, yani anlayarak okumamızı söylemektedir (73/Mümezzil: 4).
 
Peygamberimizin arkadaşlarından Abdullah ibni Mesud’un bize haber verdiğine göre; onlar Kur’ân’ı on ayet, on ayet alıyor ve bu on ayeti hayatlarında pratiğe dökmeden diğer on ayete geçmekten kaçınıyorlardı. Bu bağlamda Abdullah ibni Ömer de Kur’an algısının daha o günde değiştiğinden yakınarak şöyle diyor: “Biz Kur’ân’dan evvel imanı sağlamlaştırmaya çalıştığımız uzun bir dönem yaşadık. Kur’ân sure sure nazil oluyordu. Bu surelerin helâl ve haramını, emir ve yasaklarını öğrenirdik. Şimdi ise imandan evvel Kur’ân’a yapışan, Fatiha suresinden başlayarak sonuna kadar okuyan, fakat Kur’ân’ın emri nedir, yasağı nedir ve neyin yanında durmak gerekir; katiyyen bilmeyen, okuduğu Kur’ân ayetlerini çürük hurmalar gibi sağa – sola serpen nice kişiler görüyorum.” Bu yakınmaya kulak verip Kur’an’a ne yaptığını bilir bir vaziyette yani “şuurlu” bir şekilde yanaşmalıyız.
 
Sahabe, Peygamberimizin bir sünneti olarak her gecenin üçte birinde düşünerek, anlama gayretiyle Kur’an okuyordu. Anladıklarını/öğrendiklerini ve kendilerinden istenen davranışları gün içinde hayatlarında pratiğe döküyorlardı. Bizim gibi indirilen hatimden hâsıl olacak sevap diye bir gayeleri yoktu onların. Bu yüzden Kur’an okuyoruz okuyoruz değişen bir şey olmuyor. Kur’an okumaktan da bir şey çıkacağı yoktur. Şu halde bırakalım okumayı düşüncesine kapılmak yanıltıcıdır. İşin doğrusu bizim okuma problemimiz var. Mesela; defalarca okuduğumuz “yalan söylemeyiniz”, mealindeki ayeti davranış haline dönüştürmek için âlim olmamız gerekmiyor. Bırakın ilkokul mezunu birini, okuma yazma bilen bir kişinin bile rahatlıkla anlayacağı bu davranışı içselleştirdiğimiz zaman Kur’an’ı okumuş oluruz. Sahabenin de okuma şekli böyleydi. Onların mezarlıkta okunan Yasin suresinden hâsıl olan sevabı Âdem’den başlayarak günümüze kadar yedi ceddine üleştirmek gibi bir dertleri de yoktu. Onlar Kur’an’ı bir hayat kitabı olarak görüyor ve öyle davranıyorlardı. Maalesef bu konuda bizim bugünkü durumumuz, Rasülullah’ın “onlar, Kur’an’ı büsbütün terk ettiler” yakınmasıyla bire bir örtüşmektedir (25/Furkan: 30). Okuduğumuzu zannettiğimiz Kitabı büsbütün terk etmişiz ama vahametin farkında değiliz.
 
Oruç İbadetinin Sosyo-Psikolojik Boyutu
 
Oruç ibadetinin ruhumuzu, bedenimizi, aklımızı, duygularımızı ve davranışlarımızı şirkten, hurafelerden, saplantılardan arındırma ve savma tecrübesi olduğunu bir kenara not etmeliyiz.  Bunun için Ramazan ayından ziyade orucun önemli olduğunu akıldan çıkartmamak gerekir. Bu ayda eğer Şeytanların zincire vurulması söz konusu ise; bunu onlara fırsat vermeyecek şekilde davranarak, işlevsiz kalmalarını sağlamak şeklinde anlamak iktiza eder. Bir mü’min oruç ibadetinin hakkını vererek, dinî/ahlakî duyarlıkları önceleyerek oruç tuttuğunda şeytan onun için adeta zincire vurulmuş olacak ve işlevsiz kalıp kımıldayamayacak demektir. Yoksa ibadet şuurundan yoksun, iş olsun diye oruç tutan veya tutmayan insanlardan olan şeytanlar ve ahbapları, hepimizin şahit olduğu gibi, Ramazan ayında da şehrin en görünür meydanlarında cirit atmaktadırlar. Yeri gelmişken toplum içinde alenen oruç yiyenleri, sigara içenleri eleştirip bize saygı göstermeleri beklentisinde olmayalım diye bir not düşelim. Zira zoraki saygı olmaz. Unutmayalım ki ibadetlerimiz yalnızca Allah’ın rızasını kazanmaya matuftur. Değerlerimize aldırmayanlara aldırmamak ve tahammül etmek gerekir.
 
Oruçlunun, yalnızca orucu bozan şeyleri terk etmesi hikmete uygun bir oruç ibadeti için yeterli değildir. Tabiri caiz ise; oruçlu kişi âdeta melekleşmeli, güzel ahlakın gerektirdiği gibi davranmalı, öfkesine hâkim olmalı, kimseyi incitmeyerek her zamankinden daha ziyade affedici, bağışlayıcı ve paylaşımcı olmalıdır ki, Şeytanları başımızdan savalım.
 
Aksi takdirde oruç bizde olumlu değişikliklere sebep olmuyor ve günah işlemekte de caydırıcı değil ise, demek ki; Şeytanların bağlanması söz konusu değil. Hem Şeytanlarda bağlanmaz, insanın kendini, arzularını, hırslarını bağlaması gerekir. Bu anlamda insanlar kendi nefislerini bağlayamadıkları/söz geçiremedikleri için günah işlemeye devam ediyorlar demektir.
 
Oruç ibadeti ile ilgili her husus Kur’an ayetlerinde en ince ayrıntısına kadar anlatılmıştır. Sonra da bütün bu anlatılanların hududullah/Allah’ın koyduğu sınırlar olduğu belirtilmiştir. (2/Bakara: 187) Ayrıca Yüce Rabbimiz orucu bozan şeyleri; yeme, içme ve cinsel ilişkide bulunma şeklinde sınırlandırmak suretiyle bu konuda kimseye de bir söz hakkı bırakmamıştır.
 
Oruç ibadetinin yalnızca yememek, içmemek ve cinsellikten uzak durmak anlamına gelmediği konusu üzerinde bir miktar durmak gerekir. Hemen hemen tüm ibadetlerde olduğu gibi oruç ibadetinin de toplumun önemli bir kesiminde hak ettiği karşılığı bulduğunu söyleyemiyoruz.  İşin ibadet boyutu ıskalanmak suretiyle mesele yememe ve içmemeye indirgenmiş ve ruhsuz bir ritüel/ayin gibi eda edilir olmuştur. Yapılan iş netice itibariyle merhum Ali Şeriati’nin isabetle ifade ettiği gibi, yeme ve içme saatlerimizin değişmesinden öteye geçmemektedir.
 
Bu durumu Mustafa Öztürk Hoca şöyle izah ediyor: “Genel olarak din, özel olarak ibadetler alanında neyin ne olduğunu yeterince bilmemize rağmen bildiklerimizi tutum ve davranışa dönüştüremememiz, tıpkı sigaranın zararları hakkında yeterli bilgi sahibi olduğumuz hâlde tiryakilikten bir türlü vazgeçmememiz gibi bir şeydir. Burada çözmemiz gereken sorun bilgi kifayetsizliğinden öte azim ve dirayet eksikliği, zaaflarımızın aklımıza, fikrimize ve vicdanımıza hükmetmesidir.”
 
Oruç tutmanın hikmetleriyle ilgili çok şey söylenebilir. Söylenecekler içinde birinci sırayı şüphesiz “takva” alır. Tüm ibadetlerimizde olduğu gibi oruç ibadetimizde de önceliğimizin gösterişten/riyadan uzak durup şirkten sakınarak hakkıyla Allah’ı birleyen bir “muvahhid” olmayı hedeflememiz icap eder.  Bu bakımdan takvanın, sorumluluk bilincinin farkında olarak şirkten, günahtan ve çirkin fiillerden sakınmak gibi anlamlara geldiğini de akıldan çıkartmamak gerekir. Bir başka ifade ile oruç tutmakla;  “Allah’a karşı gelmekten, O’nun emir ve yasaklarının sınırlarını çiğnemekten sakınmakla kendi Müslümanlığımıza sahip çıkmış” oluruz.
 
Orucun hikmetine ve sağlık başta olmak üzere bize sağladığı faydalara dair hemen hemen her Müslümanın azdan çoktan bildiği çok şey vardır. Ancak şahsen ibadetlerde maddi bir menfaat gözetilmesinin ve bu menfaatin öncelenmesinin taraftarı değilim. Benim için oruç ibadetinin hikmeti; bu işi Rabbim olan Allah’ın açıkça emretmiş olması ve Onun rızasını kazanmaktan ibarettir. Rabbime teşekkür etmenin bir yolu ve fırsatıdır.
 
İbadetlerin maddi yönlerini ve sağladığı faydaları sorgulamayı ve kuyumcu titizliği ile hikmet aramayı hazzetmiyorum. İbadetler evvel emirde Allah buyurduğu için eda edilmelidir. Hikmeti varsa da başım gözüm üstüne. Bu hususu gözeterek ibadet etmenin doğru olduğunu da düşünmüyorum.  İbadetin Allah tarafından emredilmesi, bana düşenin de bu emrin gereğinin sorgusuz/sualsiz yerine getirilmesidir.
 
“ibadetlerde hikmet ve illet arama çabası ön plana çıktığında, ister istemez rasyonelleştirme, aklen gerekçelendirme, hatta kimi zaman bilimsel verilerle destekleme gibi, ibadetin asli yapısını haleldar edip ahlakî, manevî/derunî boyutunu ve büyüsünü bozan bir yere doğru mesafe alınması kuvvetle muhtemeldir. Bu bakımdan iman ve ibadet konusunda hikmet aramamak tercihe şayandır. İbadetler şu veya bu şekilde fayda sağlama ve çıkar teminine bağlandığında, faydacılık ve çıkarcılığın da günlük hayatımızda olağanlaşıp sıradanlaşma kapısı aralanır.”
 
Bütün bunların yanı sıra orucun, sosyal ve psikolojik yönleri de olan bir ibadet olduğu gerçeğini görmezden gelemeyiz. Ramazan ayının sosyolojisi bize, açları ve yoksulları hatırlatır. Bilhassa açlık hissinin doruğa çıktığı iftara yakın zaman diliminde, oruç lisan-ı hal ile bize der ki; hemen yakın komşun, uzak komşun aç olabilir, yoksulları da hatırla. Bunların durumunu şu an bizatihi yaşıyorsun, sakın bu insanları ne şimdi ne de daha sonra görmezden gelme. Onların derilerinin içine girmek suretiyle empati yap ve onlara yardımı esirgeme.
 
Muhtaç olanlarla bölüşüp ve paylaşmak sadece Ramazan ayı ile sınırlı tutulmamalıdır. Çünkü açlık, insanlığın kadim ve ciddi bir sorunudur. Ramazan münasebetiyle tanış olduğumuz bu ulvi davranışlarımızı sene boyunca da devam ettirmeliyiz. Ayrıca oruç doğal olarak hayatı yavaşlatır. Bu vesileyle “hız” ve “haz” çağında yaşayan bizlerin geride kalan ruhu ramazanda bize yetişmiş olur.
 
Orucun psikolojisi ile ilgili olarak, işin uzmanı olan Prof. Dr. Sefa Saygılı şu tespitleri yapıyor: “Oruç tutmayanlar oruca dayanmanın zor olduğunu düşünürler. Oruçla aç kalacaklarını sanırlar ama aslında oruç üzerinden kendimizi yıllık bakıma almış oluyoruz. Ruhun rehabilitesi oruçla gerçekleşir.
 
Oruç; tüm organlarımıza ve sistemlerimize dinlenme ve yeniden güç kazanma şansı verir. Böylece oruçtan sonra vücudumuz daha düzenli olarak çalışır. Özellikle kalbin kan damarlarına ve sindirim sistemine besinlerin emilmesi için fazla miktarda kan pompalanması gerekmeyecek ve sistem istirahata geçecektir. Böylelikle yaşlanma süreci yavaşlayarak ömür uzayacaktır.
 
Oruç tutma zihni berraklaştırır, duyuları keskinleştirir ve hafızayı güçlendirir. Boş bir mide sindirim için harcanacak kanı beyne gönderir, böylece beyin daha fazla kan ve enerji alacağı için konsantrasyon artar ve düşünme yeteneği çoğalır. Oruç tutma ile hormonların ve organların normal ve dengeli salgı yapmasına yardımcı olunur.
 
Oruç kişiyi sakinleştirir. Endişeyi azaltır, uykusuzluğu giderir. Oruçluyken nimetlerin tadını daha lezzetli algılarız ve kıymetini daha çok anlarız. Yoksulların ve olmayanların acılarını daha derinden hissederiz.
 
Oruç, bedensel ve zihinsel hazların denetlenmesine yardımcı olur. Yaratan istedi diye tuttuğumuz oruç Allah’la bağımızın ve iletişimimizin güçlenmesine sebep olur Ramazan ayı; ibadetlerde, sosyal etkileşimde ve yardım etme davranışında artmaya neden olur, hem bireysel alanda hem de toplumsal anlamda manevi alanın genişlemesine neden olur.  Zira zekât ve fitrenin bu ayda verilmesi, yardım olgusunun yoğunlaşmasına sebep oluyor.
 
Yılda tutulan bir aylık Ramazan orucu bizi yemek için yaşamadığımızın, aksine yaşamak için yediğimizin şuuruna erdirir. Rastgele yemeye elimiz uzanmaz olur. İrademiz artık daha kuvvetlidir.”  Velhasıl; “Oruç tutan sıhhat bulur” vecizesi karşılık bulmuş olur.”
 
Hz. Peygamber Ramazan ayında oruç tutmanın yanı sıra diğer ibadetlerini de arttırır, Ramazanın son 10 günü ise mescitte itikâfa girerek ibadetle meşgul olmayı tercih ederdi. Zira Hz. Peygamber’in uygulamasında oruç, sadece aç kalmaktan ibaret bir ibadet değildir. Allah Resulü, orucu Müslümanları kötülüklerden koruyan bir kalkan olarak görür. İnsanlarla ilişkilerinde daha çok sabırlı olmak, kötü söz söylemekten kaçınmak, oruçlunun temel özellikleri arasındadır. Bu bağlamda; “Allah’ın, kötü söz ve davranışları terk etmeyen adamın yemeyi ve içmeyi terk etmesine ihtiyacı yoktur.” buyurur. (Buhari, Savm, 8)
 
Oruç, sağlıklı olmak kaydıyla aklı başında ve baliğ/yetişkin her Müslümanın yerine getirmesi gereken farz/vacib olan bir ibadettir. Kulların Allah’a karşı şükrünün bir yoludur/ifadesidir.  İbadetleri bir zorunluluk/mecburiyet gibi düşünmek yerine, merhameti bol olan Rabbimize teşekkür etme fırsatı olarak telakki etmek iktiza eder. Zira iman ve ibadette gönüllülük esastır. Aksi durumda iki yüzlülük/münafıklık söz konusu olur.  Bu bağlamda oruç ibadetini, merhametli olan Allah’ımızın bizi ramazana sağlıklı bir şekilde kavuşturduğu, soframızda yiyecek yemeğimiz, içecek suyumuz ve diğer nimetinin bulunmasının teşekkürü olarak yâd edebiliriz.
 
Orucun Kazası ve Keffaret Meselesi
 
Kur’an’da hastalık ve yolculuk hallerinin Ramazan orucunu erteleme gerekçesi oluşturduğu net bir şekilde belirtilir. Yine bu haller son bulduktan sonra kaldığı yerden oruçları tutmak gerektiği de Kur’an’ın beyanıyla sabittir.
 
Hasta ve yolcular, tutamadıkları ramazan oruçları için diğer zamanlarda aynı gün sayısı kadar/güne gün oruç tutmalıdır. Bunun dışında yaşlı olan, kronik hastalığı olan ve oruç tuttuğunda başka sıkıntıları tetikleyecek bir hastalığı bulunan ve aynı zamanda bu hastalıktan kurtulup iyileşme ümidi olmayan kimselerin tutamadıkları Ramazan orucu yerine her gün için bir fidye vermesi gerekir. Bir günlük fidyenin miktarı ise; “bir fakiri doyuracak iki öğün yemeğin parasal değeri kadardır.”  Yani fıtır sadakası miktarı kadardır. Bu asgari birimdir, ancak kişi, “sadakanın miktarını daha fazla tutarsa/daha fazla iyilik yaparsa, kendisine daha fazla iyilik yapmış olur” (2/Bakara: 184).
 
Bazı âlimler ilgili ayette geçen “güç yetiremeyenler/dayanamayanlar”  ifadesinden hareketle; aşırı sıcaklarda açık havada, asfalt işçiliği ve çelik üretimindeki dökümhanede olduğu gibi ağır işlerde çalışan kimselerin de oruç tutmak yerine fidye verebileceklerini söylemişlerdir.
 
Bir mazerete binaen oruç tutamamanın hükmü genel hatlarıyla yukarıdaki izah ettiğimiz şekildedir. İşin birde kasten ve taammüden oruç tutmama yönü var ki, bu kısım epey netameli ve tartışmaya açık bir konudur. İslam âlimlerinin ortak kabulüne göre hiçbir mazereti olmadığı halde Ramazan orucunu vaktinde tutmayan kişi günah işlemiş olur. “Âlimlerin bu görüşü şu anlama gelir. Oruç tutmamanın cezası dünyevi değildir, uhrevidir.”  Kur’ân’da her ne sebeple olursa olsun, oruç yiyene, namaz kılmayana bir ceza belirlenmemiştir. Bu hususun altını kalın bir çizgi ile çizmekte fayda var.
 
Ramazan orucunu gününde ve usulüne uygun tutmak esastır. Bu nedenle, Hz. Peygamber’in Ramazan orucunu özürsüz olarak tutmayan bir kişinin hayatının kalan kısmının tamamını oruçlu da geçirse,  bu günahını telafi edemeyeceğine dair ifadesi, olayın vahameti hakkında bize bir fikir verir. Ramazan orucunun edası için geceden niyet edildiği halde bilerek isteyerek ve ahlâken geçerli bir mazereti bulunmadan az veya çok yemek, içmek ve cinsel ilişkide bulunmak suretiyle oruç bozmak; Hanefilere göre kaza ile birlikte kefareti de gerektirir. Maliki mezhebinin görüşü de bu şekildedir. Ancak Şafiler Ramazan orucunun sadece cinsel ilişkiyle bozulmasının kefaret gerektirdiği görüşündedirler.
 
Klasik fıkhın kodlarına göre; kişinin bilerek oruç bozmasının keffareti eğer mümkünse bir köle azat etmek, buna gücü yetmiyorsa hiç ara vermeksizin iki ay süreyle oruç tutmak, şayet buna da gücü yetmiyorsa altmış fakiri sabahlı akşamlı doyurmaktır. Ancak oruç için ön görülen bu keffaret hükmü Kur’an’da yoktur. Kur’an’da orucun keffareti için esin kaynağı olduğu anlaşılan “zıhar” kefaretine (58/Mücadele: 1-4) ve sehven/hata ile adam öldürmeye (4/Nisâ: 92)  ilişkin bir düzenleme vardır.
 
İlhami Güler keffaret ile ilgili şöyle diyor; Kasten orucunu yiyen kişinin, yerine sağduyu gereği bir gün tutması gerekirken; 61 gün tutması gerektiği içtihadı, insan ile alay etmek gibi bir şeydir. Kur’an’ın “ceza” mantığı “kısas” a dayanırken, yani misli ile mukabele iken; bu içtihat, cezayı altmış bir katına çıkararak insana “işkence” etmeyi “din” veya “dindarlık” sayıyor. Kur’an’da “Zıhar” yapmanın (karısını resmen boşamadığı halde, boşanmış muamelesi/işkence yapmak) cezası/keffareti olarak konmuş birkaç çeşit cezadan biri olan bu cezayı, kasten oruç yiyenin cezası olarak almanın hiçbir mantığı yoktur
 
Oruç kefareti, Din’de teşrî yetkisine sahip olduğu düşünülen Rasûlullah’a nisbet edilmiştir. Bu nedenle kefaret olayı Hz Peygamber’in hadislerine dayandırılır. Seleme b. Sahr hadisinin zıhar kefaretiyle ilgili olduğunu ve ravinin konuyu oruç ile karıştırdığı ifade ediliyor. Mustafa Öztürk; “Orucun altmış günlük cezası ve bir de kazası şeklindeki geleneksel hüküm ve uygulamaya dayanak gösterilen hadislerin delaleti problemlidir veya tartışmaya açıktır” diyerek, zıhar kefaretinin oruca uyarlandığını düşünüyor. Ayrıca doğru oturup doğru konuşmak gerekirse, bu kadar ağır ve meşakkatli bir hükmün pratikte karşılığı da yoktur.  Kanaatimiz o ki; bilerek orucunu bozmuş mü’min kimsenin yapması gereken, gerçekten pişmanlık duygusuyla tövbe edip Allah’tan af dilemesi ve bilinçli işlediği günah sebebiyle tutamadığı orucu bire bir tutmasıdır. Unutmamak gerekir ki tövbe de bir ibadettir.
 
Tefsir ilminin günümüzdeki önemli isimlerinden Prof. Dr. Süleyman Ateş Hoca da yukarıdaki görüş doğrultusunda fikir beyan ediyor ve gerekçesini bize şöyle izah ediyor: “Cezanın, işlenen suça denk olması gereği, Kur’ân’ın temel prensiplerindendir. Bir günlük oruç bozma suçunun, altmış bir gün ard arda oruç tutma cezasıyla cezalandırılması, Kur’ân’ın bu temel prensibine aykırıdır.”
 
Başlanan bir orucu özürsüz olarak bozmaktan ötürü keffaretin gerektiği sorunu, Ebû Hureyre’nin şu rivayetine dayandırılmıştır:
 
“Bir adam Peygamber’e geldi, ‘Helâk oldum ey Allah’ın Elçisi’ dedi.
 
Peygamber: Seni helâk eden nedir? dedi.
 
Adam: Ramazan’da karımla birleştim, dedi.
 
Peygamber, bir köle âzâd edecek gücün var mı? dedi.
 
Adam ‘hayır’, dedi.
 
İki ay ard arda oruç tutabilir misin? dedi.
 
‘Hayır’, dedi.
 
‘Altmış fakire yemek yedirebilir misin? dedi.
 
‘Hayır’, dedi.
 
Adam orada otururken, Peygamber’e bir sepet hurma geldi.
 
Peygamber: ‘Al bunu sadaka ver’, dedi.
 
Adam ‘bizden daha fakirine mi vereyim? Medine’nin iki tepesi arasında bizden daha muhtaç bir ev halkı yoktur’, dedi. Bu söz üzerine Peygamber kahkaha ile güldü,
 
‘Haydi, götür ailene yedir’/Götür, çoluk çocuğunla beraber ye. Allah seni affetsin! Bozduğun orucun yerine de bir oruç tut dedi. (Buhârî, Savm: 30-31, Müslim, Sıyâm: b. 14, h. 81-84)
 
Bu rivayeti dayanak alan fıkıhçılar, oruç kefareti hakkında görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Kimine göre eğer kasten oruç bozmaktan ötürü kefaret gerekseydi, kişiden, yoksulluk dolayısıyla kefaret düşmezdi. Kimine göre ise yoksulluk nedeniyle kefaretin düşmesi, sadece bu adama özgü bir şeydir. Asıl olan kefaretin düşmemesidir.
 
Farklı görüşler arasında bizce isabetli ve tutarlı olan görüş şudur: “Hz Peygamber, orucu bozma günahını işleyen adama, Kur’ân’da hata ile adam öldürene belirlenen cezaya (4/Nisâ: 92) kıyâsen bir kefaret belirlemiş, fakat bunun, zorunlu bir hüküm değil, günahın affı için sadaka olduğunu belirtmek üzere; “Götür, çoluk çocuğunla birlikte ye, Allah seni affetsin!” demiştir. Eğer bu keffaret, zorunlu olsaydı, özel olarak o adama böyle bir ruhsatın verilmesi söz konusu olmazdı. Çünkü din hükümleri kişilere göre değişmez.”
 
Ayşe validemizden gelen, aynı konu ile ilgili iki rivayette de bir kefaretten söz edilmez, sadece bir miktar sadaka vermekten söz edilir ki bu da işlenen bir hata ve kusurun ardından bir miktar sadaka verme geleneğine ve bunu destekleyen Kur’ân öğüdüne uygun düşmektedir.” (58/Mücâdele: 12-13, Tevbe: 103)
 
Oruca niyet etmeyerek orucunu bozan kimseye kefaretin gerekmediği hususunda görüş ayrılığı yoktur. Niyet ederek yani bilinçli olarak başlanan orucu, özürsüz olarak bozmaktan dolayı kefaretten bahsedilmektedir. Ancak bir namazı özürsüz olarak bozan kimse, nasıl o namazı yeniden kılıyorsa, orucu da özürsüz olarak bozan kişinin de bire bir kaza etmesinden doğal bir şey olamaz.
 
 “Allah’ın Kitabında hakkında en ufak bir işaret olmayan şey farz olamaz diyen” Süleyman Ateş Hoca meseleyi şöyle bağlıyor. “Eğer orucun zorunlu bir kefareti olsaydı bu, Kur’ân’da belirtilirdi. Doğrusu şudur ki saf ibadet konularında, yani Allah ile kul arasındaki kusurlarda ceza/kefaret yoktur. Bu hususlardaki kusurun cezasını Allah âhirette verecektir. Fakat hukuki sorunlarda, yani toplumu ilgilendiren şerîat/hukuk konularındaki yasal olmayan işlere ceza konmuştur. Bu bakımdan orucun farz/zorunlu kefareti diye bir şey yoktur.”
 
Kur’ân-ı Kerîm’de her ne sebeple olursa olsun, oruç yiyene, namaz kılmayana bir ceza belirlenmemiştir. Zaten oruca niyet etmeyerek oruç tutmayan kimseye keffâretin gerekmediğinde oybirliği vardır. Keffâretin, başlanan orucu, özürsüz olarak bozmaktan ileri geleceği belirtilmektedir. Bir namazı özürsüz olarak bozan kimse, nasıl o namazı yeniden kılarsa, orucu özürsüz olarak bozanın da yine onu kazâ etmesi gerekir. Başladığı bir orucu bozan kimseye keffâret gerekeceği hususu, sadece andığımız vâhid (tek kişi) haberine dayanılarak fıkıh hükmü haline getirilmiştir. Allah’ın Kitabında hakkında en küçük bir işaret olmayan şey farz olamaz.
 
Eğer orucun zorunlu bir keffâreti olsaydı bu, Kur’ân’da belirtilirdi. Yemînin keffâreti açık açık belirtilmiş iken, neden orucu bozmanın keffâretinden söz edilmemiştir? Oruç bozma, yemîni bozmaktan daha mı hafiftir ki onun keffâretinden söz edilmemiştir? Doğrusu şudur ki sâf ibâdet konularında yani Allah ile kul arasındaki kusurlarda ceza-keffâret yoktur. Bu hususlardaki kusurun cezasını Allah âhirette verecektir. Ama bunlara dünyada bir ceza konmamıştır. Fakat hukuki sorunlarda, yani toplumu ilgilendiren şerîat konularındaki yasal olmayan işlere ceza konmuştur. Bu bakımdan orucun farz (zorunlu) keffâreti diye bir şey yoktur. Ancak vâhid haberi olduğu için zan ifade eden rivâyet doğru ise Hz. Peygamber, Allah’a karşı işlenen bir hatâ ve günâhtan ötürü bir miktar sadaka verilmesini öğütlemiştir ki, biraz önce andığımız üzere bu, hem dinî geleneğe uygundur, hem de Kur’ân’ın öğüdüdür.
 
Altmış gün ard arda oruç tutmak gibi bir keffâret söz konusu olamaz. Çünkü Allah’ın işlenen suça, ondan çok daha ağır bir ceza vermesi ahlakî olmaz. Ahlakî olan; nasıl namazını kılmayan veya bozan kişi, aynı namazı birebir kazâ ediyorsa, orucunu bozmuş olan da bozduğu günler kadar kazâ eder. Bundan dolayı ilmihal kitaplarında orucu bozup hem kazâ, hem de keffâreti gerektiren kıldan ince kılıçtan keskin halleri burada anmayı yersiz görüyoruz. Bu bağlamda din kitaplarında anlatıldığı biçimde bir gün yerine 61 gün oruç tutmak gibi bir keffâret anlayışını; Kur’ân’ın, cezanın, işlenen suça denk olacağı prensibine aykırı olduğu gerekçesiyle kabul edilebilir bir tarafı yoktur.
 
Ramazanda ister “niyet etmedim” gibi temelsiz ve saçma bir yaklaşımla oruç tutmayan, isterse yeme-içme veya cinsel ilişki yoluyla orucunu -yolculuk ve hastalık durumu söz konusu olmadan- bozan kişi, telafisi asla mümkün olmayan bir fırsatı kaçırmıştır. Bu kişinin yapması gereken tek şey vardır, o da, tevbe edip Allah’tan bağışlanma dilemektir. Durum böyleyken, böylesi bir kula keffâret cinsinden ceza tertiplemek, Kur’ân’ın ifadesiyle haddi aşmak olur.
 
Dini amellerimizin anlamı üzerine derin derin düşünmemiz gerekir.  Oruç,  toplumsal bir yönü olmakla beraber aynı zamanda bireysel manevi bir tecrübedir. Bu bağlamda Ramazan ayı tefekkür etmenin ve hayatımızı gözden geçirip yeniden formatlamanın en uygun zamanıdır. Çünkü oruç tutmak bir görev olmanın ötesinde sorumluluk bilinci üst seviyede olan bir ibadettir. Oruç tutan herkes hayatın manası, öncelikleri ve amaçları üzerine ciddi ciddi tefekkür etmelidir.
 
Gün boyunca yemeyi ve içmeyi kesmek ve cinsellikten kaçınmaktan amaç; kendimizi, bedenimizi ve aklımızı terbiye edip kirden arındırmak olmalıdır.
 
Ramazan ayı merhamet ve huzur ayıdır. Bu vesile ile anne-baba, çocuklarımıza ve özellikle yoksullara merhametimizi gösterme fırsatını hakkıyla değerlendirmeliyiz.
 
Ramazan nefsine hakim olmanın, disiplinli davranmanın ve tüketim çılgınlığının frenlenmesi gereken bir zamandır. Bu zaman dilimi az yeme,  çok tefekkür etme ve daha fazla infak etme vaktidir.
 
Ne yazık ki; Kapitalistleşen Müslümanlar Ramazan ayını daha fazla yemeye, iftar bahanesiyle sofralarında fakirlerin olmadığı büyük ziyafetlerin verildiği şölene çeviriyor.  İşi gösteriş yapmaya kadar götürüp maddi bolluk ve aşırı tüketim festivaline dönüştürüyorlar.
 
Ramazan ayı dayanışmanın/yardımlaşmanın da ayıdır. Güneş batana kadar tecrübe ettiğimiz açlığı bizatihi yaşadığımız için, yakınımızda veya pek çok ülkede ve özellikle Afrika kıtasında açlıktan ölen insanlara karşı, tıpkı Resulullah örneğinde olduğu gibi oruç günlerinde daha cömert davranmalıyız. Bu şekilde tuttuğumuz oruç bir taraftan bizi Allah’a yakınlaştırırken, diğer taraftan da cömertliğimiz vesilesiyle yoksul, haklarından mahrum edilmiş mustaz’aflara yakınlaştırır.
 
Tarık Ramazan’ın dediği gibi; “Kalbimizin doğrularına ve manevi ihtiyaçlarımıza dikkat ettiğimiz için oruç adaletle de ilgilidir. Oruç tutmak kendine adil olmaktır. Bu dünyanın her yerinde ezilmiş ve adil olmayan muamele görmüş insanlara karşı da adalet olmalı. Allah Adil olandır ve Kur’an’da belirtildiği gibi adaleti emreder. Ayrıca oruç tutmak bir özgürleşme eylemdir. Kişinin doymak bilmeyen egosundan,  bir türlü mutmain olmayan bencilliğinden kurtulmaktır.”  Aynı zamanda tüketim tutkusundan, çılgın rekabetten ve güce tapınmadan kurtulma anlamına da gelir. Oruç; gerek kişisel gerek kolektif olarak vermeyi, zorluklara karşı direnmeyi ve boyun eğmeyi/kulluğu öğrenmek demektir. Oruç tutmak kendimizi tutmaktır. Durulması gereken yerde durmaktır. İçgüdülerimizin etkisinden kurtulup Allah’ın ipine/hablullah’a sımsıkı sarılmaktır.
 
Konuyu Prof. Dr. M. Hayri Kırbaşoğlu Hocanın duasıyla bağlayalım; “Ramazan’ı ve Orucu; din istismarcısı politikacılardan, resmi dinin kurum ve adamlarından, din şarlatanlarından, din bezirgânlarından, Ramazan’ı hazımsızlık, israf, şatafat ve gösteriş aracı haline getirenlerden, cemaat ve tarikat kelimelerinin lügat anlamlarından bile fersah fersah uzak olan din tüccarlarından, orucu bir bilgi cambazlığı ve bilmişlik alanı haline getiren hayız nifas ulemasından kurtarmanız ve orucu araçsallaştıran bilumum çabalara karşı direnip orucu özgürleştirmeniz dua ve niyazıyla!”
 
Allah en doğrusunu bilir.
 
First Page Next Page 1 Previous Page Last Page Sayfa 1 / 1 -- Listelenen Sayfa Sayısı 1
 Prof.Dr.İlahiyatçı
 Hayreddin KARAMAN
 Gelin şu zekâtı bir düzene koyalım! ...
............................................
 Prof.Dr.İlahiyatçı
 Faruk BEŞER
 Özürlüler ve Allah’ın Adaleti meselesi ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 Hüseyin BÜLBÜL
 Müslüman demokrasiye razı olur mu sahip çı ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 Harun GÖRMÜŞ
 Eskiden ve Şimdi ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 Haydar ÖZTÜRK
 Müslümanlarda Akıl Tutulması ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 OSMAN COŞKUN
 Söylemler İddia, Eylemler İse İspattır ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 Muhammed CELİL
 Allah'tan Kimler Korkar ? ...
............................................
 Üni. Öğretim Üyesi
 Dr.Cahit KARAALP
 Tarihin Son Sayfası ...
............................................
 Araştırmacı-Yazar
 Abdülaziz KIRANŞAL
 İyi bir çocuk yetiştirmek isteyen anne-bab ...
............................................
 Aile Danışmanı
 Asiye TÜRKAN
 De ki; Yeryüzünü Dolaşın.. ...
............................................
 Yönetim Kurulu Başk.
 Selahaddin ALIÇ
 Ramazan ve Duyarlı Müslüman.. ...
............................................
 

Enerji içeceklerinin fazla tüketimi çocuklar için tehlike kaynağı
26.02.2022

Bilim insanlarından "kahve" araştırması: Ömrü uzatıyor
25.02.2022

Nadir görülen genetik bir hastalık: Progeria
23.02.2022

Ölüm anında insan beyninde neler oluyor?
23.02.2022

Antibiyotikler Tedavi Özelliğini Kaybediyor
22.02.2022

Gereksiz Aspirin Mide ve Beyin Kanamsı Nedeni
20.02.2022

Her 100 Kişiden Birinde Çölyak var.
20.02.2022

Çocukları Bekleyen Büyük Tehlike.
19.02.2022

Cilt Kreminde Civa Çıktı.
18.02.2022

Skandal ! Hamburgerde İnsan ve Fare DNA'sı bulundu.
15.02.2022

Tüm Haberler
Mail adresinizi ekleyin yeni faaliyetlerimizden anında haberdar olun.
  Kuruluş 2010 : Selahaddin ALIÇ Copyright © 2010-2021 Hedem Helal Denetim ve Sertifikalandırma Merkezi
Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu, kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir. İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur.