İnsan, hem felsefi hem de dini perspektiflerden bakıldığında, biyolojik, psikolojik, sosyal ve ruhsal boyutları olan bir varlıktır. Felsefi olarak, insan, düşünen, bilinçli ve özgür bir varlıktır. İslam'a göre ise, insan Allah tarafından yaratılmış, O'na kulluk etmekle sorumlu olan ve ahiret hayatına hazırlanan bir varlıktır.

İslam'da İnsanın Allah'ın yeryüzündeki halifesi olduğu ve O'na ibadet etmek için yaratıldığı vurgulanır. “Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.”

Kur'an'da insanın yaratılışı ve özellikleri “O, yarattığı her şeyi güzel yaptı ve insanı yaratmaya çamurdan başladı.”

“Sizi biraz korku, biraz açlık, biraz da mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle deneriz. Sabredenleri müjdele.”  ayeti bizim imtihan olma sebebimizi belirler.

Bu dünya sahnesindeki rolümüz de medeniyeti inşaa etmek üzerinedir. İlgili ayet bakara suresinde şu şekildedir; “Hatırla o zamanı ki Rabbin meleklere, ‘Muhakkak ben yeryüzünde bir halife yaratacağım’ demişti.”

İnsanlar tarih boyunca çeşitli şeyleri aramışlar ve arayışlarına farklı anlamlar yüklemişlerdir. Bu arayışlar, temel ihtiyaçların karşılanmasından daha derin ve anlamlı hedeflere kadar geniş bir yelpazede yer almıştır. İnsanların neyi niçin aradığına dair bazı örnekler vermek isterim;

İnsan mutlu olmak ve her işinden tatmin olmak ister. İçsel huzur ve tatmin duygusu arayışı içindedir. Mutluluk, bireyin yaşamdan keyif almasını ve psikolojik olarak sağlıklı olması içindir. Bu durum hayatta kalmanın ötesinde yaşamı anlamlı kılmaya yarar.

O halde insan, hayatına anlam ve amaç katarak, yaşamının derin bir anlam ve amaç doğrultusunda sonlandırmak, arkada iz bırakmak, unutulmamak, anılmak çoğalmak ister.

Bu anlam arayışı amaca giden yollarda gayretini elde etmek için insana motivasyon ve yön sağlar, zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olur. Bu, felsefi ve dini arayışların temelindedir.

Hayat sevince sevilince güzeldir. O zaman sevmek ve sevilmek ihtiyacı insana hastır.

Sevgi ve bağlılık, insanların duygusal ihtiyaçlarını karşılar, güvenlik hissi verir ve sosyal ilişkileri güçlendirir.

Merak ve öğrenme isteği, insan doğasının temel özelliklerindendir. Bilgi ve bilgelik, dünyayı ve kendimizi daha iyi anlamamızı sağlar, problem çözme yeteneklerimizi geliştirir ve yaşam kalitemizi artırır.

İnsanlar kendi hayatlarını kontrol etme ve kendi kararlarını verme ihtiyacı hissederler. Bunu da daha özgür olmak için ister. Bu özgülük duygusu da insanın kendilik algısını geliştirmesine, potansiyellerini en üst düzeye çıkarmasına imkan oluşturur.

İnsanlar yaptıkları işlerde başarılı olmayı ve çevrelerince takdir edilmeyi ister. Başarı ve takdir gördükçe kendisine özsaygı artar. Kendinden gurur duyar. Sosyal statülerini yükseltir ve yaşam amaçlarını gerçekleştirmelerinde motivasyon olur.

İnsanın fiziksel ve duygusal güvenlik temel ihtiyaçlarındandır. Güvenlik ve emniyet duygusu, hayatta kalmayı sağlar ve bireylerin diğer arayışlarına odaklanmalarına imkan tanır. Kendini güvende hisseden insan estetik değerler ve güzellik arayışı içine girer. Estetik ve güzellik, ruhsal tatmin için yaratıcılığı teşvik eden ve yaşam kalitesini artıran bir unsurdur.

İnsanın en büyük isteği aslında adil bir toplumda yaşamaktır. Adalet ve eşitlik, toplumsal huzuru ve barışı sağlayıp, herkesin haklarının korumaya alınması demektir.

Hasılı Kelam; insanın arayışı hayatın boşluk kabul etmediği ilkesi gereği ile öncelikle içindeki boşluğu doldurma isteğidir. Bu boşluğun dolması içinde bulunduğu bedeni ile barışık olması, doğru karar alıp aldığı bu kararlara uyması, bedenini verene şükretmesi gerekir. Zira şükre layık olana yakın olmakla ancak insan içindeki boşluğu doldurabilir.

 O halde bizim arayışlarımız, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde çeşitlilik gösterir. Bu arayışlar, temel ihtiyaçlarımızdan manevi ve felsefi hedeflerine kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Her arayışımız yaşamımızı anlamlı ve tatmin edici kılmaya yönelik bir çabadır. Bu bağlamda, neden ve niçin ilişkisi, davranışlarımızı ve yaşamlarımızı yönlendiren temel motivasyonları anlamamıza yardımcı olur.